احادیثی در مورد روزه در ماه مبارک رمضان

پایه هاى اسلام

امام باقر علیه السلام فرمودند :

بنى الاسلام على خمسة اشیاء، على الصلوة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایه؛

اسلام بر پنج چیز استوار است، برنماز و زکات حج و روزه و ولایت (رهبرى اسلامى )

(فروع کافى، ج 4 ص 62، ح 1)

فلسفه روزه

امام صادق علیه السلام فرمود :

انما فرض الله الصیام لیستوى به الغنى و الفقیر؛

خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنى و فقیر) مساوى گردند .

(من لا یحضره الفقیه، ج 2 ص 43، ح 1)

روزه آزمون اخلاص

امام على علیه السلام فرمود :

فرض الله ... الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق‏؛

خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید .

(نهج البلاغه، حکمت 252)

روزه یاد آور قیامت

امام رضا علیه السلام فرمود :

انما امروا بالصوم لکى یعرفوا الم الجوع و العطش فیستدلوا على فقر الاخر؛

مردم به انجام روزه امر شده اند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگى آخرت را بیابند .

(وسائل الشیعه، ج 4 ص 4 ح 5 علل الشرایع، ص 10)

روزه زکات بدن

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود :

لکل شیئى زکاة و زکاة الابدان الصیام؛

براى هر چیزى زکاتى است و زکات بدنها روزه است .

(الکافى، ج 4، ص 62، ح 3)

روزه سپر آتش

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود :

الصوم جنة من النار؛

روزه سپر آتش (جهنم) است. « یعنى بواسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود .»

(الکافى، ج 4، ص 162)

اهمیت روزه

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود :

الصوم فى الحر جهاد؛

روزه گرفتن در گرما، جهاد است .

(بحار الانوار، ج 96، ص 257)

روزه نفس

امیرالمومنان على علیه السلام فرمود :

صوم النفس عن لذات الدنیا انفع الصیام؛

روزه نفس از لذتهاى دنیوى سودمندترین روزه‏هاست .

(غرر الحکم، ج 1، ص 416، ح 64)

روزه واقعى

امام على علیه السلام فرمود :

الصیام اجتناب المحارم کما یمتنع الرجل من الطعام و الشراب؛

روزه پرهیز از حرامها است همچنانکه شخص از خوردنى و نوشیدنى پرهیز مى‏کند .

(بحار الانوار، ج 93، ص 249)

برترین روزه

امام على علیه السلام فرمود :

صوم القلب خیر من صیام اللسان و صوم اللسان خیر من صیام البطن؛

روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است .

(غرر الحکم، ج 1، ص 417، ح 80)

روزه چشم و گوش

امام صادق علیه السلام فرمود :

اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و شعرک و جلدک؛

آنگاه که روزه مى‏گیرى باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه‏دار باشند. « یعنى از گناهان پرهیز کند .»

(الکافى ج 4 ص 87، ح 1)

روزه اعضا و جوارح

حضرت زهرا علیها السلام فرمود :

ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه؛

روزه‏دارى که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده روزه‏اش به چه کارش خواهد آمد .

(بحار، ج 93 ص 295)

روزه ناقص

امام باقر علیه السلام فرمود :

لا صیام لمن عصى الامام و لا صیام لعبد ابق حتى یرجع و لا صیام لامراة ناشزة حتى تتوب و لاصیام لولد عاق حتى یبر؛

روزه این افراد کامل نیست :

  1 - کسى که امام (رهبر) را نافرمانى کند .

  2 - بنده فرارى تا زمانى که برگردد .

 3 - زنى که اطاعت شوهر نکرده تا اینکه توبه کند .  

  4 - فرزندى که نافرمان شده تا اینکه فرمانبردار شود .  

(بحار الانوار ج 93، ص 295)

روزه بى ارزش

امام على علیه السلام فرمود :

کم من صائم لیس له من صیامه الا الجوع و الظما و کم من قائم لیس له من قیامه الا السهر و العناء .

چه بسا روزه‏دارى که از روزه‏اش جز گرسنگى و تشنگى بهره‏اى ندارد و چه بسا شب زنده‏دارى که از نمازش جز بیخوابى و سختى سودى نمى‏برد .

(نهج البلاغه، حکمت 145)

روزه و صبر

امام صادق علیه السلام فرمود :

 واستعینوا بالصبر و الصلوة « قال: الصبر الصوم»

خداوند عزو جل که فرموده است: از صبر و نماز کمک بگیرید، صبر، روزه است .

(وسائل الشیعه، ج 7 ص 298، ح 3)

روزه و صدقه

امام صادق علیه السلام فرمود :

صدقه درهم افضل من صیام یوم .

یک درهم صدقه دادن از یک روز روزه مستحبى برتر و والاتر است .

(وسائل الشیعه، ج 7 ص 218، ح 6)

پاداش روزه

رسول خدا فرمود خداى تعالى فرموده است :

الصوم لى و انا اجزى به؛

روزه براى من است و من پاداش آن را مى‏دهم .

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 294، ح 15 و 16 ; 27 و 30)

جرعه نوشان بهشت

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود :

من منعه الصوم من طعام یشتهیه کان حقا على الله ان یطعمه من طعام الجنة و یسقیه من شرابها؛

کسى که روزه او را از غذاهاى مورد علاقه‏اش باز دارد برخداست که به او از غذاهاى بهشتى بخورانند و از شرابهاى بهشتى به او بنوشاند .

(بحار الانوار، ج 93، ص 331)

خوشا بحال روزه داران

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود :

طوبى لمن ظما او جاع لله اولئک الذین یشبعون یوم القیامة؛

خوشا بحال کسانى که براى خدا گرسنه و تشنه شده‏اند اینان در روز قیامت سیر مى‏شوند .

(وسائل الشیعه، ج 7 ص 299، ح‏2)

شادى روزه دار

امام صادق علیه السلام :

للصائم فرحتان فرحة عند افطاره و فرحة عند لقاء ربه؛

براى روزه دار دو سرور و خوشحالى است :

  1 -  هنگام افطار      2 - هنگام لقاء پروردگار (وقت مردن و در قیامت )

(وسائل الشیعه، ج 7 ص 290 و 294 ح‏6 و 26)

بهشت و باب روزه‏داران

رسول خدا صلى الله علیه و آله :

ان للجنة بابا یدعى الریان لا یدخل منه الا الصائمون .

براى بهشت درى است‏بنام (ریان) که از آن فقط روزه داران وارد مى‏شوند .

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 295، ح‏31 _ معانى الاخبار، ص 116)

دعاى روزه‏داران

امام موسی کاظم علیه السلام :

دعوة الصائم تستجاب عند افطاره؛

دعاى شخص روزه‏دار هنگام افطار مستجاب مى‏شود .

(بحار الانوار ج 92 ص 255 ح 33)

بهار مومنان

رسول خدا صلى الله علیه و آله :

الشتاء ربیع المومن یطول فیه لیله فیستعین به على قیامه و یقصر فیه نهاره فیستعین به على صیامه؛

زمستان بهار مومن است از شبهاى طولانى‏اش براى شب زنده‏دارى واز روزهاى کوتاهش براى روزه دارى بهره مى‏گیرد .

(وسائل الشیعه، ج 7 ص 302، ح 3)

روزه مستحبى

امام صادق علیه السلام :

من جاء بالحسنة فله عشر امثالها من ذلک صیام ثلاثة ایام من کل شهر؛

هر کس کار نیکى انجام دهد ده برابر آن پاداش دارد و از جمله آنها سه روز روزه در هر ماه است .

(وسائل الشیعه، ج 7، ص 313، ح 33)

روزه ماه رجب

امام کاظم علیه السلام :

رجب نهر فى الجنه اشد بیاضا من اللبن و احلى من العسل فمن صام یوما من رجب سقاه الله من ذلک النهر؛

رجب نام نهرى است در بهشت از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‏تر هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند از آن نهر به او مى‏نوشاند .

(من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 56 ح 2 _ وسائل الشیعه ج 7 ص 350 ح 3)

روزه ماه شعبان

امام صادق علیه السلام :

من صام ثلاثة ایام من اخر شعبان و وصلها بشهر رمضان کتب الله له صوم شهرین متتابعین؛

هر کس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به روزه ماه رمضان وصل کند خداوند ثواب روزه دو ماه پى در پى را برایش محسوب مى‏کند .

(وسائل الشیعه ج 7 ص 375،ح 22)

افطارى دادن (1)

امام صادق علیه السلام :

من فطر صائما فله مثل اجره؛

هر کس روزه دارى را افطار دهد، براى او هم مثل اجر روزه دار است .

(الکافى، ج 4 ص 68، ح 1)

افطارى دادن (2)

امام کاظم علیه السلام :

فطرک اخاک الصائم خیر من صیامک؛

افطارى دادن به برادر روزه دارت از گرفتن روزه (مستحبى) بهتر است .

(الکافى، ج 4 ص 68، ح 2)

روزه خوارى

امام صادق علیه السلام فرمودند :

من افطر یوما من شهر رمضان خرج روح الایمان منه؛

هر کس یک روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد - روح ایمان از او جدا مى‏شود

(وسائل الشیعه، ج 7 ص 181، ح 4 و 5 _ من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 73، ح 9)

دری از بهشت مخصوص روزه داران

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند :

اِنَّ لِلجَنَّةِ بابا یُدعى اَلرَّیّانَ لایَدخُلُ مِنهُ اِلاّ الصّائِمونَ؛

بهشت را درى است که ریّان نامیده مى شود از آن در، جز روزه داران وارد نشوند.

(معانى الأخبار، ص 409)

روزه و سلامتی

رسول خدا صلى الله علیه و آله :

صوموا تَصِحّوا؛

روزه بگیرید تا تندرست باشید.

(نهج الفصاحه، ح 1854)

اطعام روزه دار و حوض کوثر

رسول خدا صلى الله علیه و آله :

مَن اَشبَعَ صائما سَقاهُ اللّه مِن حَوضى شَربَةً لایَظمَأُ بَعدَها؛

هر کس روزه دارى را سیر نماید، خداوند از حوض (کوثر) من شربتى نصیب او خواهد کرد که پس از آن هرگز تشنه نشود.

(دعائم الإسلام، ج1، ص269)

دعای افطار

رسول خدا صلى الله علیه و آله :

اَللّهُمَّ لَکَ صُمنا وَعلى رِزقِکَ اَفطَرنا فَتَقَبَّلهُ مِنّا ذَهَبَ الظَّماءُ وَابتَلَّتِ العُروقُ وَبَقِىَ الاَجرُ؛

بار خدایا براى تو روزه گرفتیم و با روزى تو افطار مى کنیم پس آن را از ما بپذیر، تشنگى رفت و رگها شاداب شد و پاداش ماند.

(کافى، ج4، ص95، ح1)

روزه حقیقی

امام على علیه السلام :

لَیسَ الصَّومُ الاِمساکَ عَنِ المَکَلِ وَالمَشرَبِ، الصَّومُ الاِمساکُ عَن کُلِّ مایَکرَهُهُ اللّه سُبحانَه؛

روزه امساک از خوردن وآشامیدن نیست بلکه روزه،خوددارى ازتمامى چیزهایى است که خداوندسبحان آنهارا بدمى داند.

(شرح نهج البلاغه، ج20، ص299، ح417)

خواب و سکوت روزه دار هم عبادت است

امام على علیه السلام :

نَومُ الصائِم عِبادَةٌ وَصَمتُهُ تَسبیحٌ وَدُعاؤُهُ مُستَجابٌ وَعَمَلُهُ مُضاعَفٌ. اِنَّ للصائِمِ عِندَ اِفطارِهِ دَعوَةً لاتُرَدُّ؛

خواب روزه دار عبادت ، سکوت او تسبیح ، دعایش پذیرفته و عملش دو چندان است. دعاى روزه دار به هنگام افطار از درگاه خدا رد نمی شود.

(الدعوات للراوندى، ص 27)

علت روزه داری

امام صادق علیه السلام :

اَمّا العِلَّةُ فِى الصِّیامِ لِیَستَوِىَ بِهِ الغَنىُّ وَالفَقیرُ وذلِکَ لأِنَّ الغَنىَّ لَم یَکُن لِیَجِدَ مَسَّ الجُوعِ فَیَرحَمَ الفَقیرَ لاَِنَّ الغَنىُّ کُلَّما اَرادَ شَیئا قَدَرَ عَلَیهِ... ؛

علت روزه گرفتن آن است که به سبب آن ثروتمند و فقیر برابر شوند زیرا ثروتمند گرسنگى را احساس نکرده تا به فقیر رحم کند چرا که ثروتمند هرگاه چیزى بخواهد مى تواند فراهم کند...

(بحارالأنوار، ج96، ص371، ح53)

روزه سپری مقابل آتش

امام صادق علیه السلام :

اَلصَّومُ جُنَّةٌ مِن آفاتِ الدُّنیا وَحِجابٌ مِن عَذابِ الآخِرَةِ؛

روزه سپرى است از آفت هاى دنیا و پرده اى است از عذاب آخرت.

(مستدرک الوسائل، ج7، ص369، ح8441)

شباهت روزه با دهان

امام صادق علیه السلام :

اَلصَّومُ فَوهٌ لایَتَکَلَّمُ اِلاّ بِالخَیرِ؛

روزه دارى (در حکم) دهانى است که جز به خیر سخن نگوید.

(بحارالأنوار، ج96، ص325، ح15)

پذیرفته نشدن روزه درصورت ترک نماز جمعه

پیامبر صلى الله علیه و آله :

اِعلَموا اَنَّ اللّه تعالى قَد فَرَضَ عَلَیکُم الجُمُعَةَ فَمَن تَرَکَها فى حَیاتى وَ بَعدَ مَماتى وَ لَهُم اِمامٌ عادِلٌ اِستِخفافا بِها وَ جُحودا لَها فَلا جَمَعَ اللّه شَملَهُ وَ لا بارَکَ لَهُ فى اَمرِهِ اَلا وَ لا صَلاةَ لَهُ اَلا وَ لا زَکاةَ لَهُ اَلا وَ لا حَجَّ لَهُ اَلا وَ لا صَومَ لَهُ اَلا وَ لا بَرَکَةَ لَهُ حَتّى یَتوبَ؛

بدانید که خداوند متعال نماز جمعه را بر شما واجب ساخته است پس آنان که در زندگى و پس از مرگ من، از روى سبک شمردن و یا انکار، آن را ترک کنند، با وجود این که پیشواى عادلى دارند، خداوند وحدتشان نبخشد و در کارشان برکت ندهد، آگاه باشید نه زکات، نه نماز، نه حج و نه روزه آنان پذیرفته است. بدانید که زندگى آنان برکتى نخواهد داشت، مگر توبه کنند.

(عوالى اللالى، ج 2، ص 54، ح 146)

اصلاح میان مردم برتر از روزه

پیامبر صلى الله علیه و آله :

اَلا اُخبِرُکُم بِاَفضَلَ مِن دَرَجَةِ الصّیامِ وَ الصَّلاةِ وَ الصَّدَقَةِ؟ صَلاحُ ذاتِ البَینِ، فَاِنَّ فَسادَ ذاتِ البَینِ هِىَ الحالِقَةُ؛

آیا به چیزى با فضیلت تر از نماز و روزه و صدقه (زکات) آگاهتان نکنم؟ و آن اصلاح میان مردم است، زیرا تیره شدن رابطه بین مردم ریشه کن کننده دین است.

(نهج الفصاحه، ح 458)

خوش اخلاق هم رتبه روزه دار

امام على علیه السلام :

رَوِّضوا أَنفُسَکُم عَلَى الخلاقِ الحَسَنَةِ فَإِنَّ العَبدَ المُؤمِنَ یَبلُغُ بِحُسنِ خُلقِهِ دَرَجَةَ الصّائِمِ القائِمِ؛

خودتان را بر خوش اخلاقى تمرین و ریاضت دهید، زیرا که بنده مسلمان با خوش اخلاقى خود به درجه روزه گیر شب زنده دار مى رسد .

(نهج البلاغه، خطبه 91)

دینداری به نماز و روزه نیست

پیامبر صلى الله علیه و آله :

لاتَنظُروا إِلى کَثرَةِ صَلاتِهِم وَصَومِهِم وَ کَثرَةِ الحَجِّ وَالمَعروفِ وَطَنطَنَتِهِم بِاللَّیلِ، وَلکِنِ انظُروا إِلى صِدقِ الحَدیثِ وَأَداءِ المانَةِ؛

به زیادى نماز و روزه و حج و احسان و مناجات شبانه مردم نگاه نکنید، بلکه به راستگویى و امانتدارى آنها توجه کنید .

(بحارالأنوار، ج75، ص114، ح5)

غیبت موجب عدم قبولی روزه

پیامبر صلى الله علیه و آله :

مَنِ اغتابَ مُسلِما أَو مُسلِمَةً لَم یَقبَلِ اللّه صَلاتَهُ وَلاصیامَهُ أَربَعینَ یَوما وَلَیلَةً إِلاّ أَن یَغفِرَ لَهُ صاحِبُهُ؛

هر کس از مرد یا زن مسلمانى غیبت کند، خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه او را نپذیرد مگر این که غیبت شونده او را ببخشد .

(بحارالأنوار، ج75، ص258، ح53)

حلال خوری و روزه

امام باقر علیه السلام:

لَمّا قالَ لَهُ رَجُلٌ إِنّى ضَعیفُ العَمَلِ قَلیلُ الصَّلاةِ قَلیلُ الصَّومِ وَلکِن أَرجو أَن لا آکُلَ إِلاّ حَلالاً وَلا أَنکَحَ إِلاّ حَلالاً: وَأَىُّ جِهادٍ أَفضَلُ مِن عِفَّةِ بَطنٍ وَفَرجٍ؟!؛

در پاسخ به کسى که عرض کرد: من در عمل ناتوانم و نماز و روزه کم به جا مى آورم اما سعى مى کنم جز حلال نخورم و جز با حلال نزدیکى نکنم فرمودند: چه جهادى برتر از پاک نگهداشتن شکم و شرمگاه؟!

(محاسن، ج1، ص292، ح448)

فریب روزه مردم را نخورید

امام صادق علیه ‏السلام :

لا تَغتَرّوا بِصَلاتِهِم وَلا بِصیامِهِم، فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَما لَهِجَ بِالصَّلاةِ وَالصَّومِ حَتّى لَو تَرَکَهُ استَوحَشَ ، وَلکِنِ اختَبِروهُم عِندَ صِدقِ الحَدیثِ وأداءُ الأمانَةِ؛

فریب نماز و روزه مردم را نخورید، زیرا آدمى گاه چنان به نماز و روزه خو مى کند که اگر آنها را ترک گوید، احساس ترس مى کند، بلکه آنها را به راستگویى و امانتدارى بیازمایید .

(کافى، ج2، ص104، ح2)

عبادت به زیادی روزه نیست

امام حسن عسکری علیه السلام:

لَیسَتِ العِبادَةُ کَثرَةَ الصیّامِ وَ الصَّلوةِ وَ انَّما العِبادَةُ کَثرَةُ التَّفَکُّر فی أمر اللهِ؛

عبادت کردن به زیادی روزه و نماز نیست، بلکه (حقیقت) عبادت، زیاد در کار خدا اندیشیدن است .

(تحف العقول، ص448)

روزه داری با تمام اعضا

امام صادق علیه ‏السلام :

اِذا صُمتَ فَلیَصُم سَمعَک وَ بَصرَک وَ شَعرَک وَ جِلدَک؛

آنگاه که روزه مى ‏گیرى باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه ‏دار باشند. (یعنى از گناهان پرهیز کند.)

(الکافى، ج 4، ص 87)

زکات فطره مکمل روزه

امام صادق علیه ‏السلام :

اِنَّ مِن تَمامِ الصَّومِ اِعطاءُ الزَّکاةِ یَعنى الفِطرَة کَما اَنَّ الصَّلوةَ عَلَى النَّبِى (ص) مِن تَمامِ الصَّلوةِ؛

تکمیل روزه به پرداخت زکاة یعنى فطره است، همچنان که صلوات بر پیامبر (ص) کمال نماز است .

(وسائل الشیعه، ج 6، ص 221)

همت مومن در روزه

پیامبر صلى الله علیه و آله :

إِنَّ الْمُؤْمِنَ هِمَّتُهُ فِی الصَّلاةِ وَالصِّیامِ وَالْعِبادَةِ وَالْمُنافِقُ هِمَّتُهُ فِی الطَّعامِ وَالشَّرابِ کَالْبَهیمَةِ؛

همّت مؤمن در نماز و روزه و عبادت است و همّت منافق در خوردن و نوشیدن؛ مانند حیوانات .

(تنبیه الخواطر،ج1، ص 94)

روزه آرامبخش دلها

امام باقر علیه‏السلام :

اَلصّیامُ وَ الْحَجُّ تَسْکینُ الْقُلوبِ؛

روزه و حج آرام‏بخش دل‏هاست .

(امالى طوسى، ص 296، ح 582)

روزه و دوری شیطان

پیامبر صلى الله علیه و آله :

اَلا اُخْبِرُکُمْ بِشَىْ‏ءٍ اِنْ اَنـْتُمْ فَعَلْتُموهُ تَباعَدَ الشَّیْطانُ مِنْـکُمْ کَما تَباعَدَ الْمَشْرِقُ مِنَ الْمَغْرِبِ؟ قالوا: بَلى، قالَ: اَلصَّوْمُ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ وَ الصَّدَقَةُ تَـکْسِرُ ظَهْرَهُ وَ الْحُبُّ فِى اللّه‏ِ وَ الْمُوازَرَةُ عَلَى الْعَمَلِ الصّالِحِ یَقْطَعانِ دابِرَهُ وَ الاْسْتِغْفارُ یَقْطَعُ وَ تینَهُ ؛

آیا شما را از چیزى خبر ندهم که اگر به آن عمل کنید، شیطان از شما دور شود، چندان که مشرق از مغرب دور است؟ عرض کردند: چرا. فرمودند: روزه روى شیطان را سیاه مى‏کند، صدقه پشت او را مى‏شکند، دوست داشتن براى خدا و همیارى در کار نیک، ریشه او را مى‏کند و استغفار شاهرگش را مى‏زند .

(میراث حدیث شیعه ، ج 2، ص 20، ح 18)

روزه قلب برتر از روزه شکم

امام على علیه السلام :

صیامُ القَلبِ عن الفِکر فی الاّثامِ أفضَلشُ مِن صیامِ البَطن الطَّعامِ؛

روزه قلب از فکر (در گناهان)، برتر از روزه شکم از طعام است .

(غررالحکم، ح3365، ص176)

افطاری دادن برتر از روزه گرفتن

امام موسی کاظم علیه السلام :

فطرُک اَخاکَ الصائِمَ خَیرٌ مِن صِیامِکَ؛

افطارى دادن به برادر روزه دارت از گرفتن روزه بهتر است .

(الکافى، ج4، ص68، ح 2)