جنگ احد و شهادت حضرت حمزه (علیه السلام)

فداکارى هاى امیرالمومنین (علیه السلام)

در این روز بر اثر فداکاریها و شجاعت هایى که امیرالمومنین على علیه السلام در دفاع از وجود شریف خاتم الانبیاء صلى الله علیه و آله  و حفاظت از آن حضرت نشان داد جراحت هاى زیادى بر بدن مبارکش رسید این در حالى بود که دیگران فرار کرده بودند و پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود یا على آیا مى شنوى که از آسمان تو را مدح مى کنند. یکى از ملائکه به نام رضوان مى گوید «لا سیف الا ذوالفقار و لا فتى الا علی» امیرالمومنین علیه السلام مى فرماید : از خوشحالى گریستم و خداوند سبحان را بر این نعمت حمد کردم در این جنگ پیروزى در ابتداء از آن مسلمانان بود ولى مقدارى که به تعقیب دشمن رفتند و میدان خالى شد بازگشتند و مشغول جمع غنایم شدند و اکثر نگهبانان از دستور پیامبر صلى الله علیه و آله پیروى نکردند، و محل نگهبانى خود را رها کردند و مانند بقیه مشغول جمع غنایم شدند.
خالد بن ولید که از سردسته هاى کفار در این جنگ بود از همان قسمت با کفار حمله کردند تعداد اندکى از نگهبانان دره که از دستور پیامبر سرپیچى نکرده بودند، شهید شدند و کفار از پشت سر به مسلمانان حمله کردند. فراریان کفار هم تا این وضع را دیدند بازگشتند و حمله به مسلمین شدت گرفت. جراحتهاى فراوانى بر بدن پیامبر صلى الله علیه و آله رسید و شیطان فریاد برآورد که محمد کشته شده است مسلمانان با شنیدن این ندا فرار کردند، و فقط چند نفرى از وجود مبارک پیامبر صلى الله علیه و آله محافظت کردند که عبارت بودند از امیرالمومنین علیه السلام و ابودجانه که شهید شد و زنى به نام نسیبه و انس بن نضر که تازه از مدینه رسیده بود(5). 

بانویى به نام نسیبه

در این روز یکى از کسانى که جانفشانى کرد و فرار نکرد بلکه مانع از فرار دیگران نیز شد بانویى به نام نسیبه دختر کعب بن مازنیه بود و به او ام عماره مى گفتند او با شوهر و دو پسر خود در جنگ احد شرکت داشتند. نسیبه مشک آبى به دوش داشت و سقایت لشکر اسلام را مى نمود هنگامى که موقعیت را چنان دید که مسلمین در حال فرار هستند مشک را به کنار انداخت و خود را پیش روى پیامبر صلى الله علیه و آله سپر کرد به گونه اى که جراحات زیادى بر او وارد شد که مداواى یکى از آنها تا یک سال بعد ادامه داشت.
این زن فداکار دست به شمشیر برد و چنان ضربه اى بر ابن حمیه که قصد کشتن پیامبر صلى الله علیه و آله را داشت زد که او فرار کرد عبدالله فرزند سبیه خواست فرار کند که مانع او شد و او را تشویق به جنگ و دفاع از پیامبر صلى الله علیه و آله نمود و او قبول کرد. پیامبر صلى الله علیه و آله به نسیبه فرمود «بارک الله علیک ِ یا نسیبه» در این حال پیامبر صلى الله علیه و آله دید یکى از مهاجرین فرار مى کند در حالیکه سپرش را به پشتش بسته است آن حضرت فرمودند اى صاحب سپر سپرت را بینداز و خودت به جهنم برو سپس آن حضرت به نسیبه فرمود سپر او رابردار او آن را برداشت و مشغول جنگ با مشرکین شد در این هنگام حضرت فرمود مقام نسیبه از مقام فلان و فلان و فلان افضل است چه اینکه آنان فرار کردند(6).

شهادت حضرت حمزه (علیه السلام)

در این روز جناب حمزه بن عبدالمطلب عموى پیامبر صلى الله علیه و آله به شهادت رسید.
آن حضرت برادر رضاعى پیامبر صلى الله علیه و آله بود چون هر دو بزرگوار از زنى به نام ثویبه شیر خورده بودند(7).

آن حضرت مردى شجاع و با هیبت بود و در این جنگ به دست وحشى و به دستور هند همسر ابوسفیان کشته شد. هند به خاطر کشته شدن پدر و برادر و عمویش در جنگ بدر ابتدا قصد نبش قبر مادر پیامبر را داشت ولى کفار قریش از ترس نبش قبور امواتشان مانع شدند. این بود که او وحشى را با وعده هایى به کشتن پیامبر صلى الله علیه و آله یا على مرتضى و یا حمزه علیهما السلام تحریک کرد. وحشى گفت از کشتن پیامبر صلى الله علیه و آله و پسر عمویش على علیه السلام عاجزم ولى براى کشتن حمزه کمین مى کنم.
او در میدان جنگ با نیزه اى بر سینه و یا شکم مبارک آن حضرت زد و آن حضرت را شهید کرد وقتى خبر به هند دادند آن خبیث دستور داد سینه آن حضرت را بشکافد و جگر مبارک آن حضرت را بیرون آورد وقتى خواست به جگر حمزه دندان بزند دندانهاى نحسش کارگر نشد همچنین هند با خنجرى گوشها بینى و ... آن حضرت را جدا کرد و به گردن انداخت.

پیامبر صلى الله علیه و آله سلم هنگامى که حمزه را با آن وضع دیدند گریستند و عباى مبارک را روى او کشیدند که خواهرش صفیه او را به آن حال نبیند و فرمودند «یا عم رسول الله و اسد الله و اسد رسوله .. یا فاعل الخیرات کاشف الکربات ...» امیرالمومنین و فاطمه زهرا علیهما السلام و صفیه و دیگران بر آن حضرت گریستند(8) پیامبر صلى الله علیه و آله بر بدن مبارک او نماز خوانده و او را در اُحد دفن نمودند. بعد از چهل سال معاویه خواست نهرى از احد عبور دهد با قبر حضرت حمزه برخورد نمود و سر بیلها به پاى حمزه رسید و فورا خون جارى شد.
حضرت رضا علیه السلام به نقل از رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند بهترین برادران من على علیه السلام و بهترین عموهاى من حمزه علیه السلام است.(9)

پی ‏نوشتها:
* برگرفته شده از کتاب تقویم شیعه نوشته حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین نیشابورى.

1.مسار الشیعه ص 15-17 بحار الانوار ج 20 ص 18 توضیح المقاصد ص 27 سیره ابن هشام ج 3 ص 67 الموسوعه الکبرى فى غزوات النبى الاعظم صلى الله علیه و آله و سلم ج 2 ص 110 تقویم المحسنین ص 12.
2. بحار الانوار ج 97 ص 168.
3. مسار الشیعه ص 15.
4. بحار الانوار ج 20 ص 18.
5. ارشاد ج 1 ص 87 اسدالغابه ج 4 ص 21 مسار الشیعه ص 16 مصباح کفعمى ج 2 ص 600.
6. بحار الانوار ج 20 ص 54.
7. بحارالانوار، ج15، ص281.
8. بحارالانوار: ج20، ص55. حمزه سیدالشهدا علیه السلام، ص28_29.
9. عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص61. ریاحین الشریعه، ج4، ص350.